Moduł Black Box jest jednym z najczęściej używanych kartridży do C64. Z podstawowych funkcji posiada on komendy służące do przyspieszania transmisji zapisu lub odczytu taśmy magnetofonowej. Należy wspomnieć, że ten kart jest zrobiony przez Polaków. Zasłynął przede wszystkim dzięki funkcji umożliwiającej mowę komputera. Kart umożliwia wygładzanie tekstów napisanych po polsku (zgodnie z regułami polskiej pisowni), pozwala również na syntezę mowy za pomocą fonemów. Kartridż posiada ogromną ilość specjalnych komend wydawanych z klawiatury, których nie sposób tu wymienić. Kartridż głównie jest przydatny dla posiadaczy kaset, bo głównie dla nich był przygotowany... (opis wersji v8.0)

Program Sam dla emulatora CCS64 możesz pobrać poniżej!
Jest to program syntezy ludzkiej mowy, znany między innymi właśnie z kartridża Black Box.

BLACK BOX V3 dla emulatorów (7 KB)
WERSJA POLSKA SAM (10 KB)
WERSJA ANGIELSKA SAM (15 KB)

objaśnienia:
znak C= oznacza "COMMODORE key"
znak <- oznacza strzałkę w lewo,
znak CTRL oznacza "ConTRoL KEY".

1. URUCHOMIENIE
-Wyłącz zasilanie komputera.
-Włóż moduł naklejką do góry w gniazdo "EXPANSION PORT".
-Włącz zasilanie komputera.
-UWAGA! Wkładanie i wyjmowanie cartridge'a jest dozwolone tylko przy wyłączonym komputerze. Inne postępowanie może doprowadzić do uszkodzenia komputera lub modułu.

2. RESET
-Po użyciu przycisku RESET pojawia się plansza tytułowa oraz muzyka. Pamięć komputera zostaje skasowana.
-Po użyciu przycisku RESET wraz z klawiszem 'C=' moduł zostaje uruchomiony bez planszy tytułowej.
-Po użyciu przycisku RESET wraz z klawiszem 'SPACJA' komputer nie rozpoznaje modułu, lecz procedury LOAD, SAVE, VERIFY działają w TURBO.
-Po użyciu przycisku RESET wraz z klawiszem 'CTRL' nastąpi wejście do programu uruchamiającego się w ten sposób. Program musi być wcześniej wgrany.

3. WCZYTYWANIE PROGRAMÓW
Jeśli programu nie można uruchomić przy włączonym cartridge'u to należy sprawdzić jeden z podanych schematów:
-przed rozkazem RUN należy wydać rozkaz <-Q.
-przed roskazem LOAD wydać rozkaz <-E.
-zresetować komputer przytrzymując SPACJĘ, wykonać SYS227 oraz wczytać program przez LOAD.

4. INFORMACJA O NAGŁÓWKU WCZYTYWANEGO PROGRAMU
Na początku każdego programu występuje tzw. nagłówek (ang. header), który podaje nazwę programu, jego adres startowy i końcowy (startadress, endadress) oraz typ nagłówka (headertype). Adres startowy jest to adres pierwszej komórki pamięci do której załadowany jest program, adres końcowy jest to adres pierwszej wolnej komórki za programem. Większość programów ma adres startowy 2049 lecz jeśli zmienimy wartości w komórkach 43 i 44 to adres ten może być inny. Typ nagłówka może mieć dwie wartości: 1 lub 3. Przy wartości 3 zapisany zbiór będzie zawsze wczytywał się pod właściwy adres. Przy wartości 1 lokalizacja programu zależeć będzie od sposobu ładowania. Dla wartości 1 program zapisujemy komenda <-S"nazwa". Dla wartości 3 jest to komenda <-S"nazwa",1,1 .

5. ROZKAZY ZWIĄZANE Z OBSŁUGĄ MAGNETOFONU
<-@ - kopiowanie na taśmę ostatnio wczytanego zbioru. Nie można kopiować programów z AUTOSTARTem. Z dysku można kopiować programy o długości do 152 bloków. Przed kopiowaniem należy zresetować komputer (oczywiście dopiero potem wgrywamy program, który chcemy przegrać).
<-HF - korektor głowicy. Po wydaniu rozkazu należy włożyć kasetę do magnetofonu, wcisnąć PLAY i regulować skos głowicy do uzyskania jak najmniej "poszarpanych" pasów.
<-L - ładowanie programu z taśmy. Procedurę można przerwać wciskając RUN/STOP+RESTORE.
<-L"nazwa" - ładowanie programu o podanej nazwie (w nazwie można opuszczać znaki od końca).
<-L"nazwa",1,1 - ładowanie programu o podanej nazwie do obszaru określonego w nagłówku, bez względu na jego typ.
<-ME - rozkaz należy stosować TYLKO dla programów napisanych w BASICu. Działa on jak LOAD, lecz nie usuwa starego programu tylko dołącza do niego nowy.
<-V - weryfikacja pierwszego napotkanego programu o nagłówku 3 lub mającego adres startowy 2049.
<-V"nazwa" - weryfikacja programu o podanej nazwie. Uwagi j.w.
<-V"nazwa",1,1 - weryfikacja programu o podanej nazwie, bez względu na informacje zawarte w nagłówku.
<-¤ - weryfikacja ostatnio zapisanego programu.
<-S"nazwa" - zapisanie programu o podanej nazwie, zapisany program posiada nagłówek typu 1.
<-s"nazwa",1,1 - zapisanie zbioru z obszaru 1 z nagłówkiem typu 3.
<-W startadress endadress "nazwa" - zapisanie programu maszynowego od adresu startowego do końcowego z nagłówkiem typu 1.
<-W startadress endadress "nazwa",1,1 - j.w. ale z nagłówkiem typu 3.

6. ROZKAZY ZWIĄZANE Z PISANIEM PROGRAMÓW W BASICU
<-D n,m - usunięcie linii z przedziału od n do m.
<-F,"abc - poszukiwanie słowa abc (może być rozkaz, zmienna etc.).
<-KR - usuwanie tekstów po REM. Jeśli wiersz zawiera tylko REM usuwany jest w całości. Przed i po operacji podawana jest długość programu.
<-KS - usuwanie zbędnych spacji. Omijane są łańcuchy tekstów.
<-X - przywracanie usuniętych prze <-KS spacji.
<-P - zwiększenie upakowania programu. Program może zawierać max. 255 skoków typu GOTO lub GOSUB. Rozkaz jest nieodwracalny.
<-U - przywracanie programów po NEW lub resecie z klawiszem 'C='
<-R - przenumerowywanie numeró linii programu. Rozkaz zmienia skoki typu GOTO i GOSUB. Rozkaz pyta się o numer pierwszego wiersza i przyrost do następnego.
<-A n,m - automatyczna numeracja linii od n co m. Wyjście poprzez pusty wiersz. Powrót <-A.
<-I - wyświetlenie w kolejności: początek programu w BASICu, koniec programu, koniec obszaru zmiennych nieindeksowanych, koniec obszaru zmiennych indeksowanych, początek obszaru zmiennych łacuchowych, koniec obszaru przeznaczonego dla BASICa, liczba wolnych bajtów.

7. UŻYTECZNE DYREKTYWY
<-C n,m - zmiana kolorów (n-tło, m-ramka).
<-CP x,y - ustawianie kursora w kolumnie x i wierszu y.
<-HE - wyświetlenie listy rozkazów zaczynających się strzałką.
<-YK - włączenie klawiszy funkcyjnych.
<-NK - wyłączenie klawiszy funkcyjnych.
<-YS - włączenie ekranu.
<-NS - wyłączenie ekranu.
<-YR - włączenie automatycznego powtarzania klawisza.
<-NR - wyłączenie automatycznego powtarzania klawisza.
<-YT - włączenie klawiatury muzycznej.
<-NT - wyłączenie klawiatury muzycznej.
<-MO - włączenie monitora (opis w dalszej części).
<-E - wyłączenie rozkazów zaczynających się od strzałki. Rozkazy związane z magnetofonem działają w TURBO. RUN/STOP+RESTORE wyłącza i te ostatnie rozkazy. SYS278 przywraca działanie ostatnich rozkazów w TURBO.

8. KLAWISZE FUNKCYJNE
Przyporządkowanie rozkazów klawiszom funkcyjnym:
F1 - LIST
F2 - <-MO
F3 - <-NK:RUN lub <-Q:RUN - zależnie od wersji
F4 - <-F,"
F5 - <-L"",1,1
F6 - <-S"
F7 - <-@
F8 - <-¤

9. MONITOR - ASEMBLER
Lista rozkazów:
A xxxx - wywołanie asemblera od adresu xxxx
B xxxx yyyy - umieszczenie bajtów z obszru od xxxx do yyyy w BASICu po rozkazie DATA od linii 32000
C xxxx yyyy zzzz qqqq wwww - przenoszenie programu wraz ze zmianą adresów skoków (xxxx-adres początku obszaru do przesunięcia, yyyy-adres końca obszaru do przesunięcia, zzzz-adres początku obszaru docelowego, qqqq-adres początku całego programu, wwww-adres końca całego programu).
D xxxx - disasembler z możliwością poprawki.
F hex ... hex,xxxx yyyy - poszukiwanie kombinacji bajtów w obszarze od xxxx do yyyy. Po znalezieniu wyświetlane są wszystkie adresy pod którymi jest ta kombinacja.
FAaaaa xxxx yyyy - wyszukiwanie trzybajtowych rozkazów z operatorem aaaa w obszarze od xxxx do yyyy. Po znalezieniu następuje ich disasemblacja.
FZaa xxxx yyyy - poszukiwanie w obszarze od xxxx do yyyy rozkazów zaadresowanych według formuły ZERO PAGE.
FRaaaa xxxx yyyy - poszukiwanie w obszarze od xxxx do yyyy skoków względnych.
FIaa xxxx yyyy - poszukiwanie w obszarze od xxxx do yyyy rozkazów z operatorem typu imediate.
FT xxxx yyyy - wylistowanie wszystkich nie dających się disasemblować bajtów w obszarze od xxxx do yyyy. Otrzymujemy adresy początkowe i końcowe tabel.
UWAGA! Jeśli w rozkazach zaczynających się literą F zamiast F naciśniemy SHIFT+F to nastąpi wyprowadzenie danych na drukarkę.
G xxxx - wykonanie programu maszynowego. Na końcu powinien być rozkaz BRK zapewniający powrót do monitora.
L"nazwa",08 - ładowanie programu ze stacji dysków.
M xxxx - przeglądanie obszaru pamięci od xxxx. Po lewej stronie ekranu kody szesnastkowe, a po prawej ASCII. Poprawa linii przez jej przepisanie i zatwierdzenie RETURNem. Przesów przez przytrzymanie SPACJI.
O xxxx yyyy aa - wypełnienie obszaru od xxxx do yyyy wartością aa.
Pxx - inicjacja drukarki. Dla xx=04 wyjście szeregowe, z dla xx=11 wyjście CENTRONICS na USER PORT.
R - wyświetlenie zawartości rejestrów gdzie PC-licznik programu, SR-rejestr stanu, AC-akumulator, XR-rejestr X,
YR - rejestr Y,
SP - wskażnik stosu.
S"nazwa",08xxxx yyyy - zapisanie na dysku obszaru od xxxx do yyyy.
W xxxx yyyy zzzz - przepisanie obszaru od xxxx do yyyy w obszar zaczynający się od zzzz.
X - powrót do BASICa.
#xxxx yyyy - porównanie dwóch obszarów pamięci zaczynających się od adresów xxxx i yyyy. Monitor podaje adres pierwszego różnego bajtu.
#xx - przeliczenie liczby z postaci dziesiętnej na binarną i szesnastkową.
#xxxx - przeliczenie liczby dziesiętnej na szesnastkową.
$xx - przeliczenie liczby szesnastkowej na dziesiętną i binarną.
%xxxxxxxx - przeliczenie liczby binarnej na dziesiętną i szesnastkową.
?xxxx+yyyy - dodawanie liczb szesnastkowych.
?xxxx-yyyy - odejmowanie liczb szesnastkowych.

© 1991 (?) ATRAX
ul. Biedronki 83, 02-959 Warszawa-Wilanów, tel. 022-642-47-11

0. OD PRZEPISYWACZA
Przepisując tę instrukcję skróciłem ją trochę, pozmieniałem kilka zdań, ale nie zmieniałem sensu tekstu. Poprawiłem też kilka błędów, które były w tej instrukcji wydrukowane. Tekst ten ma jedynie popularyzować cartridge "BLACK BOX V4" w Polsce, a nie jest próbą łamania praw autorskich, czy jakichkolwiek innych. Jeśli komuś się ten cartridge podoba (np. jako plik .crt) powinien kupić oryginalny cart (inna sprawa, że takiego sprzętu już się nie sprzedaje ;).

-=GemBoy=-