1B. Czy istnieje na C64 system operacyjny podobny do Windows?
2B. Gdy miałem kiedyś C64, była taka gra że się latało, strzelało itp... czy wiesz jaka?
3B. Czy istnieją wirusy na C64?
4B. Czy można podłączyć drukarkę do C64 i wykorzystać ją np. do GEOSa?
5B. Istnieje jeszcze możliwość kupna oryginalnych gier na Commodore 64?

1C. Jakie są najlepsze emulatory Commodore 64 (głównie dla Windows)?
2C. Czy istnieją emulatory Atari i ZX Spectrum na C64?
3C. Czy (i jeśli tak to jakie) istnieją emulatory na C64?
4C. Czy możliwe jest przekonwertowanie plików .t64 na pliki dźwiękowe magnetofonu C64?
5C. Ściągnąłem pliki z grami i programami na C64 - format D64, T64. Jak je uruchomić?
6C. Czy jest możliwa konwersja plików w formacie d64 na t64 lub inny?
7C. Dlaczego uruchamiana przeze mnie gra na emulatorze nie działa?
8C. Czy gry i programy zapisane w formatach D64, T64 i inne można przegrać i uruchamiać na stare dyskietki 5'25?
9C. Czy można uruchamiać gry i programy D64, T64, PRG sposobem kliknięcia na ikonę i wybrania domyślnego programu jako emulator C64? Chodzi mi o 'Zawsze uruchamiaj z...', 'Otwórz z...'?

1A. Co to jest Commodore 64?
Commodore 64 (C64) wywodzi się od pierwszego mikrokomputera tej firmy o nazwie PET, który powstał w roku 1977 jako jeden z pierwszych - obok Apple i TRS-80 - mikrokomputerów osobistych na świecie. Był on zbudowany na mikroprocesorze 6502. Organizacja mikrokomputera Commodore 64 ma wiele wspólnego z organizacją następnego popularnego mikrokomputera firmy Commodore - VIC-20 znanego na rynku europejskim jako VC20, który pojawił się w roku 1981, na rok przed Commodore 64. Sam Commodore 64 pojawił się w 1982 roku.

Commodore 64, popularnie nazywany komodą lub komodorkiem, jest zdecydowanie najpopularniejszym komputerem ośmiobitowym. Mimo, iż posiada możliwość wyświetlania jedynie 16 kolorów w rozdzielczości 320x200 pikseli i ma układ muzyczny z tylko 3 kanałami (+szumy), zdobył sobie nieporównywalne poparcie wśród miłośników komputerów. Na ten komputer powstało ponad 10.000 gier i programów, a liczba ta ciągle się powiększa, mimo iż jest już rok 2000! Scena tego komputerka wciąż żyje: powstają nowe produkcje i kochany komcio tak szybko z horyzontu nie zniknie!

2A. Jakie istnieją odmiany C64?
Firma Commodore wyprodukowała kilka typów samego Commodore 64. Na początku był C64 (w "sztywnej" obudowie, w kształcie prostokąta), następnie C64C i na samym końcu C64C-II.

3A. Jakie są dane techniczne Commodore 64?
Dane techniczne Commodore 64 są następujące:
Język: Commodore Basic V2.0
Pamięć RAM: 64 KB (38 KB - Basic, 50 KB dla programów w asemblerze, pozostała zajęta na stałe przez zestaw znaków itp.)
Pamięć ROM: 20 KB
Częstotliwość zegara: 1 MHz (z pewnymi odchyleniami w różnych wersjach PAL/NTSC) : W przeliczeniu na procesory Intel'a wychodzi 4 MHz!
Mikroprocesor: Mos 6502/6510/8510/8502/Z80
Układ graficzny: Vic 6566/6567
Rozdzielczości: tryb tekstowy 25 linii x 40 znaków ; tryb graficzny multicolor (160x200 punktów, 4 kolory na 8x8 punktów) ; tryb graficzny hi-res (320x200 punktów, 2 kolory) + pełno trybów graficznych wymyślonych przez koderów (np. FLI, SHI itd.)
Paleta kolorów: 16 dostępnych (w kombinacyjnych trybach można było uzyskać nawet kilkaset!)
Układ dźwiękowy: SID 6581 - 3 niezależne generatory (fala sinusoidalna, prostokątna, trójkątna, szum)
Wejścia/Wyjścia: Expansion, Serial, Cassette, User Port, Audio/Video, Game Ports, Sygnał - TV

4A. Ile obecnie kosztuje Commodore 64?
Aktualnie Commodore 64 to już oczywiście stary sprzęt (był produkowany od 1982 roku!). Przy dobrej okazji da się kupić C64 za kilkanaście złotych (samego), częściej natomiast pojawiają się oferty za 50 złotych (z magnetofonem i literaturą/osprzętem). C64 ze stacją to wydatek rzędu około 100-200 złotych.

5A. Co to jest C64 VSG?
Starym typem komputera jest C64 (bez żadnych dodatków w nazwie). Nie jest on produkowany od kilkunastu lat. Z wyglądu C64 przypominał VSG, ale kolor obudowy był pierwotnie kawowy, a później ciemnobrunatny. Ponadto klawisze w starej wersji C64 były początkowo czarne, a potem brunatne; ponadto znaki przedstawiające semigrafikę znajdowały się na dolnej płycie klawiszy (aby je zobaczyć należało spojrzeć na klawiaturę pod lekkim kątem). W sumie C64, C64 VSG i C64C niczym się nie różnią, z wyjątkiem poprawionych układów we wnętrzu wersji VSG i C.

VSG - Video Super Game - to komputer już firmowo zapakowany, jako prezent dla gracza. W pudełku znajduje się dodatkowo joystick (marnej jakości) oraz cartridge z 3-4 (zależy od serii) grami. Obudową przypomina starego C64, ale jest kremowa i ma nieco zmieniony firmowy napis "Commodore C-64" na płycie czołowej. Podobnie ma się z zestawami "Terminator". (C&A, nr 8/94)

6A. Czym C64 VSG różni się od C64C?
Różni się kształtem obudowy. Ponadto ma nieznacznie zmienioną elektronikę, co nie wpływa na funkcjonowanie komputera. Są to dwa zgodne programowo komputery. Każdy program stworzony na VSG będzie działał na C i odwrotnie. (C&A, nr 8/94)

7A. Ile kanałów posiada układ muzyczny SID do C64? SID posiada trzy kanały generujące muzykę i jeden kanał generujący szum, wykorzystywany do modulowania innych kanałów oraz do uzyskiwania efektów perkusyjnych, strzałów, wybuchów itp. Tym niemniej z C64 można wydobyć naraz najwyżej trójdźwięk. IV kanał jest raczej słabo słyszalny (C&A, nr 8/94)

8A. Czy C64 generuje dźwięk stereo?
Niestety nie, C64 może odtwarzać jedynie w systemie MONO. Można jednak zamontować sobie drugiego SID'a (czyli drugi układ dźwiękowy) i wtedy z powodzeniem usłyszymy dźwięki w STEREO!

9A. Czy na C64 możliwa jest synteza mowy ludzkiej, nagrywanie dźwięku digitalizowanego? Istnieje dla C64 urządzenie o nazwie sampler, dzięki któremu możemy nagrywać dźwięk z dowolnego źródła zewnętrznego. Później, dzięki specjalnym player'om (programom do odtwarzania dźwięku) można odtworzyć na C64 np. kawałek utworu Tiny Turner czy swoją wcześniej nagraną mowę.

Dla C64 stworzono również program do syntezy mowy ludzkiej - tzw. SAM. Polega to na tym, że wpisujemy dowolny tekst (np. "witam pana"), po czym komputer wymawia te słowa. Stworzono wersję dla języka angielskiego, przy czym jest dostępna także wersja dla języka polskiego. Trzeba przyznać, że C64 z mową ludzką radził sobie całkiem nieźle!

10A. Czy można podłączyć jakieś urządzenia od innych komputerów do C64 (np. skaner, modem)?
Oczywiście, że tak! Do naszego komodorka z powodzeniem podłączymy taki sprzęt jak skaner, modem, drukarkę (nawet laserową!), dysk twardy i wiele innych rzeczy! Praktycznie wszystko da się podłączyć, trzeba mieć tylko odpowiednie kabelki i oprogramowanie, żeby to potem ładnie działało...

11A. Jak podłączyć Commodore 64 do telewizora?
Dawniej C64 podłączało się często do telewizora, także monitora. Pamiętamy chyba wszyscy, jak to zrobić? Wystarczy mieć kabel (dostępny chyba przy kupnie C64) łączący C64 i TV. Ustawiamy odbiornik telewizyjny na kanale 36 UHF i gotowe.

12A. Gdzie mogę jeszcze nabyć Commodore 64 oraz osprzęt do niego?
Na stronach serwisu C64 Power działa giełda (darmowa oczywiście) z wieloma ogłoszeniami dotyczącymi Commodore. Można tam zajrzeć ze strony głównej. Wiele ogłoszeń znajduje się na wszelkich aukcjach internetowych (polecam www.aukcje.onet.pl) - nie tylko polskie, ale przede wszystkim zagraniczne (eBay itd...).

13A. Czy mogę użytkować mysz od Amigi do Commodore 64?
Generalnie nie jest to oficjalnie wskazane ani tym bardziej zalecane, nie mniej istnieją gry i programy na Commodore 64 wykorzystujące mysz amigowską. Takie programy jak InterPaint czy gra Gwiezdny Kupiec pozwalają na sterowanie za pomocą myszy amigowskiej. Mysz wsadzacie na własne ryzyko - autorzy nie odpowiadają za zwarcia ;-)

14A. Czy można podłączyć joystick od C64 do komputera PC i używać go na emulatorze?
Niestety jest to wątpliwy pomysł. Joysticki od C64 mają innego rodzaju porty niż na PC, nie są też tak skomplikowane. Do tej pory nie słyszałem o możliwości wykorzystania joy'ów od C64 na PC.

1B. Czy istnieje na C64 system operacyjny podobny do Windows?
Tak! Istnieje system operacyjny, który wykorzystuje interfejs "okienek". Nazywa się GEOS (Graphic Environment Operating System). Powstał zarówno na C64 jak i na C128. Ładuje się go bezpośrednio z dyskietki. Cały system (ze wszystkimi programami) zajmuje ponoć około 40 dyskietek!!!

2B. Gdy miałem kiedyś C64, była taka gra że się latało, strzelało itp... czy wiesz jaka? Gdzie mogę znaleźć dużo gier na C64?
W dobie PCtów wielu ludzi chce "powrócić do korzeni" i pograć w stare gierki. I potem zapomina się tytułu ukochanego starego przeboju (nie ma to jak Rambo :). Chyba największym archiwum z grami na C64 jest FTP Banana Republic (prawie 5000 tytułów) - ftp.elysium.pl . Polecam także c64.com - znaleźć można tam ponad 2000 gier - www.c64.com.

3B. Czy istnieją wirusy na C64?
Są programy, które w pewnym sensie odtwarzają niektóre cechy wirusów, np. bezzasadną złośliwość w uszkadzaniu danych. Sam spotkałem się z "wirusem", który po próbie doczepienia intra do programu błyskawicznie przeformatował dysk. Ale takich prawdziwych, "rasowych" wirusów na C64 - doczepiających się do loadera, przenoszących się na każdy niezarażony dysk itp. - na szczęście, nie ma. (C&A, nr 8/94)

4B. Czy można podłączyć drukarkę do C64 i wykorzystać ją np. do GEOSa?
Naturalnie, że tak. Najpopularniejsze modele drukarek do C64 to serie MPS, Star (np. LC-10C, Color i wiele innych). Zasadniczo nie powinno być problemów przy używaniu drukarek do innych komputerów (igłowe), ale mogą wystąpić komplikacje, czasami wymagane są specjalne kable, przejściówki. A co do samego GEOSa, to należy wspomnieć, iż jest to system operacyjny. Aby dana drukarka poprawnie działała w tym systemie, należy zaopatrzyć się w jej sterowniki pod C64. Nie zawsze jest to możliwe, ale na szczęście przeważnie wystarcza podstawowy sterownik drukarki dla GEOS'a.

5B. Istnieje jeszcze możliwość kupna oryginalnych gier na Commodore 64?
Oczywiście, że tak - choć może być to czasami trudne zadanie. Poza osobami prywatnymi posiadającymi oryginały (warto popytać ludzi ze sceny czy dawne kontakty), także firma LK Avalon ma jeszcze w swojej ofercie oryginalne gierki na Commodore 64. Warto zajrzeć na strone www.lkavalon.com , lub od razu wysłać e-maila z prośbą o katalog (office@lkavalon.com). Nie wiadomo, czy firma TimSoft wciąż posiada w swej ofercie gry i programy na C64.

1C. Jakie są najlepsze emulatory Commodore 64 (głównie dla Windows)?
Na PeCecie królują w tej chwili dwa emulatory - CCS64 oraz VICE, które są systematycznie poprawiane, wypuszczane są nowe wersje. Przedstawiam poniżej tabelkę (pomysł zapożyczony z Nostalgii) opisująca w skrócie najpopularniejsze emulatory:

Osobiście polecam CCS64, może być też VICE. Jednak końcowy wybór oczywiście należy tylko i wyłącznie do Was.

2C. Czy istnieją emulatory Atari i ZX Spectrum na C64?
I tak, i nie. Istnieją wprawdzie programy "Emulator Atari" czy "Emulator Spectrum", ale emulują one tylko Basic tych komputerów. Wszystkie programy odwołujące się do procedur maszynowych oczywiście nie będą działać - więc w sumie te emulatory są diabła warte. No, ale jeśli Amiga (np. goła Amiga 500 z 1MB) ledwo daje sobie z emulacją Spectrum to C64 miałby być lepszy? (C&A, nr 8/94)

3C. Czy (i jeśli tak to jakie) istnieją emulatory na C64?
Oczywiście że istnieją emulatory Commodore 64! Najwięcej oczywiście robionych jest na PC (Windows i DOS, Linux), jednak bez większych problemu można znaleźć wersje dla Macintosh'a, Amigi, nawet Atari! Zdecydowanie najpopularniejszymi emulatorami są CCS64. Znany jest także VICE, C64S, Frodo, PC64, Mac64, Alec64, MacVICE, Power64.

4C. Czy możliwe jest przekonwertowanie plików .t64 na pliki dźwiękowe magnetofonu C64?
Istnieje taka możliwość. Możliwe jest to dzięki programowi WAV2PRG, który potrafi konwertować zarówno z T64 do postaci dźwięków z kasety (popularnych 'pisków') oraz odwrotnie - czyli zamieniać 'piski' na gotowe pliki T64 do otwarcia w emulatorze. Opis programu na C64 Power w dziale Emulacja.

5C. Ściągnąłem pliki z grami i programami na C64 - format D64, T64. Jak je uruchomić?
Pliki D64, T64 i innego typu to formaty odczytywane przez emulatory Commodore 64. Aby zagrać w dany tytuł, uruchomić użytek - nie wystarczy 'odpalić' tychże plików z poziomu np. Windows. Należy uruchomić emulator C64 (polecam CCS64) a później wczytać znalezioną produkcję.

6C. Czy jest możliwa konwersja plików w formacie d64 na t64 lub inny?
Oczywiście. Pomogą nam w tym dwa najpopularniejsze programy przydatne w emulacji - managery plików C64 - Star Commander lub 64Copy. Zaznaczamy przykładowy plik w dyskietce D64 (lewym klawiszem) i wybieramy opcję Convert lub Copy/Rename. Można wybrać docelowy format - opcja przy samym zapisie.

7C. Dlaczego uruchamiana przeze mnie gra na emulatorze nie działa?
Często się zdarza, że (szczególnie starsze tytuły na C64) wymagają uruchomienia bez zainstalowanego cartridge'a (w emulatorze lub samym C64). Polecam więc wyłączenie (wyjęcie) kartridża z wirtualnego portu. Innym przypadkiem jest (jak np. podczas uruchamiania popularnej gry 'Klątwa'), że w uruchomieniu przeszkadza włączony tryb turbo/warp w emulatorze (przyspieszenie). Spróbujcie uruchomić grę bez włączania przyspieszenia (lub zredukowania go do minimum) - naprawdę często pomaga.

8C. Czy gry i programy zapisane w formatach D64, T64 i inne można przegrać i uruchamiać na stare dyskietki 5'25?
Oczywiście, że tak! Wystarczy zaopatrzyć się (czytaj: skonstruować lub zlecić wykonanie) kabel X1541 (lub lepiej XE1541 - opis na C64 Power), a później zainstalować u siebie DOSowy program Star Commander. Następnie, po odpowiedniej konfiguracji - można do woli przegrywać gry z D64 na dyskietki do C64.

9C. Czy można uruchamiać gry i programy D64, T64, PRG sposobem kliknięcia na ikonę i wybrania domyślnego programu jako emulator C64? Chodzi mi o 'Zawsze uruchamiaj z...', 'Otwórz z...'?
Generalnie nie można ustawić tak w żadnym emulatorze Commodore 64 (miejmy nadzieje, że ich autorzy wkrótce coś wymyślą). Warto jednak zwrócić uwagę na program Quick64, który można pobrać na stronie www.gamebase64.com - tam, po odpowiednim skonfigurowaniu, program uruchamia dany tytuł bezpośrednio z programu, co jest i taki już dużym udogodnieniem.